Avrupa Birliği tarihinin en büyük kriziyle karşı karşıya kaldı. Bir yanda Akdeniz ülkelerinin bozuk ekonomileri, yüksek borçları, diğer yanda küçük ülkelerin kendilerine devamlı kaynak olacakları birliğe kaybettikleri inançları duruyor. Ve Avrupa bu krizden çıkmak için en vazgeçilmez değeri olan demokrasiden vazgeçip teknokratlar hükümetlerine dönüyor. Avrupa bu krizden çıkmak için IMF’nin başta Türkiye olmak üzere pek çok ülkede denediği yöntemi deniyor bir başka deyişle. Peki; bu yöntem başarılı olacak mı? Avrupa birlik olarak tarihinin en büyük krizinden çıkabilecek mi? Bunu zaman gösterecek. Ancak benim kanaatim kuma gömülen aşın kumdan çıkarılmak zorunda kalınacağı ve Avrupa’nın gerçekleriyle yüzleşmeden bu krizden çıkamayacağıdır. Neden böyle düşündüğümü de açıklamaya çalışayım.
Öncelikle Avrupa Birliği’nin kuruluşuna gidelim. Avrupa Birliği 2. Dünya Savaşı sonrası yıkılan Avrupa’da bir daha Hitlervari Faşist akımlar güçlenmesin, Sovyetler kıtanın batısını da ele geçirip küresel kapitalist sistemi tehdit etmesin diye dönemin en önemli liberal projesi olarak ortaya çıktı. Düşünce basitti, insanları doyur, zenginleştir ne faşizan ne de sosyalist akımlara yönelmesinler. Ha bu arada da artık dünyanın bıktığı Alman – Fransız gerilimi yeni bir savaşa gitmesin. İşte bu amaçla kurulan AB sisteminde doğal olarak en çok zenginleştirilen ülkeler Almanya ve Fransa oluyordu. Onları da İtalya izliyordu. Ama AB zamanla daha da büyük bir proje halini alacak ve Maastricht ile 1992 yılında bir tek devlet olma sürecine girecekti. Bu amaçla Avrupa Merkez Bankası kurulacak ve Euro hayata geçirilecekti. Başta İngiltere olmak üzere bazı ülkeler bağımsızlıklarına aykırı buldukları bu para birimine geçmeyi red edeceklerdi. Ancak onları asıl kaygılandıran bunun da bir Alman-Fransız projesi olması ve birleşmemiş mali politikaların bağlandığı tek bir paranın er geç patlayacağıydı. 2009 Küresel Krizi ile AB’de işler bozulacak ama herkes bunu geçici ve ABD kaynaklı görüp önemsemeyecekti. 2000’li yıllarda artan şova yönelik politikalar ve yüksek borçlanma devam edecekti. Bunun sonucunda da bugünkü kriz çıkageldi.
Aslında krizdeki ülkelerin borç miktarlarına bakıldığında krizin AB kriterlerine uyulmamasından kaynaklandığı çok açıkça görülmemektedir. Maastricht kriterlerinde ülkenin borcunun milli gelire oranının %60 olması gerektiği açıkça belirtilirken Yunanistan, İrlanda, Portekiz, İspanya, İtalya açıkça bu oranın iki katını bulmuşlardır. E bu durumda o kriteri hazırlayan ekonomistlerin belirttiği gibi kriz kaçınılmaz olmuştur. Peki bu borç niye bu kadar önemli, şimdi de bunu açıklayayım.
Ülkeler bütçe planlamalarını yaparken sonsuz ömürlü oldukları üzerine planlama yaparlar. Bu durumda da gelecek yıllardaki gelirleri üzerinden bugünü finanse eder ve borçlanırlar. Ancak bu borcun birde faturası vardır ki bu da ilerleyen yıllarda ödenecek faizlerdir. İşte bu faiz oranının değeri de bu borcun döndürülüp döndürülemeyeceğini belirler. Yani piyasaların o ülkeye güveni belirlenir. Bu güven var olduğu sürece piyasalar o ülkeye borç verir ve o ülkede yoluna devam eder. Ancak olurda piyasalar güveni kaybederse o ülkenin borcunu döndürmesi her gün zorlaşır. Faiz oranları artar bir yerden sonra ülkenin iflasa gitmesi kaçınılmaz olur. U iflastan kaçmanın iki yolu vardır ya ciddi bir tasarruf paketi açıklayıp piyasalara tekrar güven verirler ya da paralarını devalüe eder, yani bir günde servetlerinin yarısını feda eder ve krizden çıkmak için ciddi ekonomik paketler açıklarlar. Ancak eğer paranız Euro ise bu devalüe kozu elinizden gider. İşte bu giden kozla piyasaların güven kazanabilmesi sadece o ülkelerin ciddi adımlar atmasına bağlanır. Bu durumda başta seçilmiş iktidar olmak üzere yönetim piyasalardan gelen teknokratlara bırakılır ve güvenin yeniden sağlanması beklenir. Ancak olurda piyasalar o güveni sağlayamazlarsa iflas kaçınılmaz olur ve ne yazık ki hikayenin AB içinde bundan sonraki kısmı henüz bilinmezler bölgesinde.
Peki; AB’nin bu teknokratlar hükümeti adımları neden Yunanistan, İtalya ya da olası İspanya, Fransa’yı kurtarmaz. Çünkü bu ülkelerdeki sistem sorunları fazla, borç oranları artık döndürülemez boyutta, finansal denetim yetersiz, dahası halklar kolaylıkla tasarruf paketlerini hele de teknokratların getirdiği paketleri kabul etmez. Bunun sebebi de bu ülkelerdeki yerleşmiş demokratik anlayış. Bu ülkeler öyle ya da böyle yine siyasilere döner ve popülist politikalar yeniden başlar. Süreç tekrar başa döner.
O zaman AB nasıl halledecek bu sorunlarını? Aslında çözüm basit. Maastricht kriterlerine geri dönülecek. Bu kriterlere uymayanlara efendim siz Euro’dan çıkmak ister misiniz diye sorulmayacak. Denetim arttırılacak, ülkelerin Euro kriterlerine uyması için süre tanınacak ve tek bir mali politikaya giden yol açılacak. Aksi takdirde bu kriz AB’yi yok olmaya götürür ve 20. Yüzyılın en büyük projesi bir daha açılmamak üzere tarihe gömülür. Bu noktada da iş başta bu birliğin kaymağını yiyen Almanya ve Fransa’ya düşüyor. İlk onlar gerçekçi olacak, hep kazanmaktan vazgeçecekler. Sonra diğer ülke halkları bu birliğe ne kadar inandıklarını sorgulayacak. Eğer halklar bu birliğe sadece her zaman para gelecek kaynak gözüyle bakıyorsa gerekirse üyelikten çıkma ya da çıkarılma yolları dahi denenecek. AB’nin temellerinin ekonomik kalkınma olduğu gerçeği göz önünde bulundurulacak, siyasi gerekçelerle üye yapılan doğu Avrupalılar yerine genç, dinamik, büyümeye hazır Türkiye gibi ülkelerin hakkı siyasi sebeplerle kesilmeyecek. Ancak bu sayede Avrupa Birliği rüyası gerçeğe döner ve kim bilir günün birinde en büyük liberal hayal olan Dünya Köyü’nün, her şeyin serbestçe dolaştığı, özgür dünyanın temelleri atılır. Yoksa kapanan sınırlara, artan saldırgan siyasi eğilimlere ve yeni savaşlara yani 1920’lerin dünyasına hoş geldiniz.
Bilal ERTUĞRUL
13.11.2011
23:27
Bilal Ertuğrul'un Gözünden 